श्रीमती प्रतिभा देवीसिंह पाटील

 श्रीमती प्रतिभा देवीसिंह पाटील या भारताच्या १२व्या राष्ट्रपती होत्या. भारताच्या सर्वोच्च पदावर विराजमान होणाऱ्या त्या पहिल्या महिला ठरल्या, हा एक महत्त्वाचा ऐतिहासिक क्षण होता.

व्यक्तिगत जीवन आणि शिक्षण:

 * जन्म: १९ डिसेंबर १९३४ रोजी महाराष्ट्रातील जळगाव जिल्ह्यामध्ये नाडगाव (तालुका-मुक्ताईनगर, तेव्हाचे-एदलाबाद) येथे त्यांचा जन्म झाला.

 * शिक्षण: त्यांचे शालेय शिक्षण जळगाव येथील आर.आर. विद्यालयात झाले. जळगाव शहरातील नामांकित मु.जे. महाविद्यालयातून त्यांनी अर्थशास्त्र आणि राज्यशास्त्र हे विषय घेऊन पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले. त्यानंतर मुंबई येथील शासकीय विधी महाविद्यालयातून त्यांनी विधी स्नातक (LLB) पदवी संपादन केली.

 * खेळ: महाविद्यालयीन शिक्षण घेत असताना त्या टेबल टेनिस या क्रीडा प्रकारातही प्रावीण्य मिळवले होते.

 * पती: त्यांचे पती डॉ. देवीसिंह रणसिंह शेखावत यांचे २०२३ मध्ये निधन झाले.

राजकीय कारकीर्द:

प्रतिभाताई पाटील यांची राजकीय कारकीर्द खूप मोठी आणि यशस्वी राहिली आहे. त्यांचे वैशिष्ट्य म्हणजे, त्या आपल्या अखंड राजकीय जीवनात कुठल्याही निवडणुकीत कधीही पराभूत झाल्या नाहीत.

 * महाराष्ट्र विधानसभा सदस्य: वयाच्या अवघ्या २७व्या वर्षी, १९६२ मध्ये त्या पहिल्यांदा महाराष्ट्राच्या विधानसभेवर निवडून आल्या आणि जळगाव मतदारसंघाच्या आमदार झाल्या. त्यानंतर १९८५ पर्यंत त्या सलग ४ वेळा एदलाबाद (मुक्ताईनगर) मतदारसंघाच्या आमदार म्हणून निवडून आल्या.

 * महाराष्ट्रात मंत्रीपदे: महाराष्ट्रात त्यांनी अनेक महत्त्वाच्या खात्यांची मंत्रीपदे भूषवली, ज्यात सार्वजनिक आरोग्य, दारूबंदी, पर्यटन, गृहनिर्माण, संसदीय कार्य, समाजकल्याण, पाणी प्रदूषण नियंत्रण मंडळ इत्यादींचा समावेश आहे.

 * महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेस कमिटीचे अध्यक्षपद: त्यांनी १९८८-१९९० दरम्यान महाराष्ट्र प्रदेश काँग्रेस कमिटीचे अध्यक्षपदही भूषविले.

 * राज्यसभा सदस्य आणि उपसभापती: १९८५ ते १९९० या काळात त्या राज्यसभेवर खासदार म्हणून निवडून आल्या. त्यानंतर १८ नोव्हेंबर १९८६ ते ५ नोव्हेंबर १९८८ या काळात त्यांनी राज्यसभेच्या उपसभापती पदाची धुरा सांभाळली.

 * लोकसभा सदस्य: १९९१ ते १९९६ या काळात त्या लोकसभेच्या सदस्य होत्या.

 * राजस्थानच्या राज्यपाल: राष्ट्रपती होण्यापूर्वी, ८ नोव्हेंबर २००४ ते २३ जून २००७ या कालावधीत त्या राजस्थान राज्याच्या राज्यपाल म्हणून कार्यरत होत्या. त्या राजस्थानच्या पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या.

 * भारताच्या राष्ट्रपती: २५ जुलै २००७ रोजी त्यांनी भारताच्या १२व्या राष्ट्रपती म्हणून पदभार स्वीकारला आणि २५ जुलै २०१२ पर्यंत या पदावर कार्यरत राहिल्या. भारताच्या या सर्वोच्च पदावर पोहोचणाऱ्या त्या पहिल्या महिला ठरल्या.

सामाजिक कार्य:

 * श्रीमती पाटील यांनी महिला विकास, बालकल्याण आणि समाजातील वंचित घटकांसाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले आहे.

 * महिला विकासाकरिता महाराष्ट्र शासनाने सुरू केलेल्या महिला विकास महामंडळाच्या उभारणीत त्यांचा मोलाचा वाटा राहिला आहे.

 * महाराष्ट्रातील अमरावती जिल्ह्यात त्यांनी गरीब आणि गरजू महिलांसाठी संगीत, संगणक आणि शिवणकला वर्ग सुरू केले.

 * राष्ट्रपती असताना त्यांनी राष्ट्रपती भवनातील ऊर्जा बचत आणि पर्यावरण संवर्धनासाठी 'रोशनी' प्रकल्पाची संकल्पना प्रत्यक्षात आणली.

प्रतिभाताई पाटील या त्यांच्या शालीन स्वभाव आणि कर्तृत्ववान व्यक्तिमत्त्वासाठी ओळखल्या जातात. सार्वजनिक क्षेत्रातील त्यांचा प्रवास हा विशेषतः महिलांसाठी एक मैलाचा दगड ठरला आहे.