डॉ. जयंत विष्णू नारळीकर..

 डॉ. जयंत विष्णू नारळीकर (जन्म: १९ जुलै १९३८) हे एक अग्रगण्य भारतीय खगोलशास्त्रज्ञ, खगोलभौतिकीशास्त्रज्ञ आणि लोकप्रिय विज्ञान लेखक आहेत. त्यांनी खगोलशास्त्र आणि विश्वरचनाशास्त्र या क्षेत्रांत महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.

जीवन आणि शिक्षण:

 * डॉ. नारळीकर यांचा जन्म कोल्हापूर येथे झाला. त्यांचे वडील विष्णू वासुदेव नारळीकर हे प्रसिद्ध गणितज्ञ होते.

 * त्यांनी केंब्रिज विद्यापीठातून गणितात बी.ए., एम.ए. आणि पीएच.डी. पदव्या मिळवल्या.

 * केंब्रिजमध्ये असताना त्यांनी प्रसिद्ध खगोलशास्त्रज्ञ सर फ्रेड हॉईल यांच्या मार्गदर्शनाखाली संशोधन केले.

संशोधन आणि सिद्धांत:

 * सर फ्रेड हॉईल यांच्यासोबत त्यांनी 'स्थिर स्थिती सिद्धांत' (Steady State Theory) विकसित केला, जो 'हॉयल-नारळीकर सिद्धांत' म्हणून ओळखला जातो. हा सिद्धांत विश्वाच्या उत्पत्ती आणि विकासासंबंधी बिग बँग सिद्धांताला एक पर्यायी विचार होता.

 * त्यांनी गुरुत्वाकर्षण आणि विश्वरचनाशास्त्र यावर सखोल संशोधन केले आहे आणि अनेक शोधनिबंध प्रकाशित केले आहेत.

 * ते पुणे येथील 'आयुका' (Inter-University Centre for Astronomy and Astrophysics - IUCAA) या खगोलशास्त्र आणि खगोलभौतिकी संशोधन संस्थेचे संस्थापक संचालक आहेत.

विज्ञान लेखन:

 * डॉ. नारळीकर हे विज्ञान लोकप्रिय करण्यासाठी प्रसिद्ध आहेत. त्यांनी मराठी आणि इंग्रजीमध्ये अनेक विज्ञान कथा, कादंबऱ्या आणि विज्ञानविषयक पुस्तके लिहिली आहेत.

 * त्यांच्या लेखनातून त्यांनी जटिल वैज्ञानिक संकल्पना सोप्या आणि आकर्षक भाषेत वाचकांपर्यंत पोहोचवल्या आहेत.

 * त्यांची काही प्रसिद्ध पुस्तके: 'यक्षांची देणगी', 'वामन परत येतो', 'प्रवासी', 'अंतराळातील भटके', 'गणितातील गमती जमती', 'आकाशाशी जडले नाते' इत्यादी. त्यांच्या विज्ञान कथांमध्ये वैज्ञानिक तर्क आणि मानवी भावना यांचा सुंदर मिलाफ आढळतो.

पुरस्कार आणि सन्मान:

 * विज्ञान आणि शिक्षण क्षेत्रातील त्यांच्या योगदानाबद्दल त्यांना भारत सरकारकडून पद्मभूषण (१९६५) आणि पद्मविभूषण (२००४) या सर्वोच्च नागरी पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे.

 * त्यांना साहित्य अकादमी पुरस्कार (२००१) त्यांच्या 'सायन्स फिक्शन' (विज्ञान कथा) लेखनासाठी मिळाला आहे.

 * त्यांना महाराष्ट्र भूषण पुरस्कार (२०००) देखील प्रदान करण्यात आला आहे.

 * याव्यतिरिक्त, त्यांना अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांनी गौरविण्यात आले आहे.

डॉ. जयंत नारळीकर यांनी त्यांचे जीवन विज्ञान संशोधन, शिक्षण आणि विज्ञान प्रसारासाठी समर्पित केले आहे. त्यांचे कार्य केवळ वैज्ञानिक समुदायासाठीच नव्हे, तर सामान्य लोकांसाठीही प्रेरणादायी आहे.