कोणत्याही प्रकाशीय स्रोतापासूनचे प्रकाशाचे संक्रमण सरळ रेषेत असते. किंवा प्रकाश किरण सरळ रेषेत जातात.
प्रकाशाच्या मार्गात एखादी अपारदर्शक वस्तू धरल्यास किंवा आल्यास त्याची छाया पडद्यावर पडते.
एखाद्या पृष्ठभागावर प्रकाशकिरणे पडली, की ती परत फिरतात, त्याला प्रकाशाचे परावर्तन म्हणतात.
आरशात पाहताना तुमच्या चेहऱ्यावरून निघालेले प्रकाशकिरण आरशावरून परावर्तित होऊन तुमच्या डोळ्यांपर्यंत पोहोचतात. त्यामुळे चेहरा आरशात दिसतो, यास आरशातील प्रतिमा म्हणतात. सपाट आरशातील प्रतिमा सरळ असते, तसेच ती मूळ वस्तूएवढीच असते.
सपाट आरशातील प्रतिमा आरशाच्या मागे असते. प्रतिमा आरशाच्या मागे तेवढ्याच अंतरावर असते. सपाट आरशामध्ये वस्तू आणि प्रतिमा यात डावी आणि उजवी बाजू यांची आलटापालट होते.
रुग्णवाहिकेवरील OMALJUBIMA ही अक्षरे आरशात AMBULANCE दिसतात प्रकाशाचा एक किरण आरशाला जाऊन मिळाल्यास त्यास आपाती किरण म्हणतात.
आपाती किरण आरशावर जेथे पडतो तेथून एक उभा अभिलंब काढा ती स्तंभिका असते.
आपती किरणाने स्तंभिकेशी केलेल्या कोनाला आपतन कोन ∠i म्हणतात. परावर्तित किरणाने स्तंभिकेशी केलेल्या कोनाला परावर्तन कोन ∠ म्हणतात.
प्रत्येक वेळी आपाती कोन आणि परावर्तित कोन ∠ हे सारखेच (एकरूप) असतात.
आपाती किरण, परावर्तित किरण आणि स्तंभिका कागदावर म्हणजे एकाच प्रतलात असतात.
परावर्तनाचे नियमः
(1) आपाती किरण, परावर्तित किरण आणि स्तंभिका एकाच प्रतलात असतात.
(2) आपाती किरण आणि परावर्तित किरण स्तंभिकेच्या विरुध्द बाजूस असतात.
3) आपाती कोन आणि परावर्तित कोन समान मापाचे असतात. (
गुळगुळीत पृष्ठभागावरून प्रकाशाचे परावर्तन होत असल्यास त्यास नियमित परावर्तन म्हणतात.
गुळगुळीत पृष्ठभागावर आपाती किरण समांतर पडत असतील, तर सगळ्यांचे -
(1) आपाती कोन सारखे म्हणजे समान असतात.
(2) तसेच परावर्तित कोन सारखे म्हणजे समान असतात.
(3) सर्व परावर्तित कोन आपतन कोनाएवढेच असतात. अशा परावर्तनास नियमित परावर्तन म्हणतात. - खडबडीत पृष्ठभागावर आपाती किरण समांतर पडले, की परावर्तन किरण समांतर न पडता ते विस्तृत पृष्ठभागावर पसरतात. अशा परावर्तनास अनियमित परावर्तन म्हणतात.
- सूर्याचा प्रकाश चंद्रावर पडून त्याचे परावर्तन होते. चंद्राच्या प्रकाशामुळे आरशावरून त्याचे दुसरे परिवर्तन होते. अशा प्रकारे अनेक वेळा परावर्तन होऊ शकते.
समांतर आरशांपासून अगणित प्रतिमा मिळतात.
• आरशातील प्रतिमांची संख्या = 360/ दिलेला कोन -1
* परिदर्शीचा उपयोग पाणबुडींमध्ये पाण्याच्या पृष्ठभागाखाली राहून बाहेरच्या वस्तूंची टेहळणी करण्यासाठी करतात.
* एक मोठे नळकांडे घ्या. त्यात तीन आरसे एकमेकांशी 60° चे कोन करून बसवा. नळकांड्यात काचेचे रंगीत पाच सहा तुकडे टाका. नळकांड्याच्या झाकणाला एक बारीक छिद्र पाडून त्यातून पाहिल्यास असंख्य रंगीबेरंगी प्रतिमा दिसतात. येथे तीन आरशांमुळे वस्तूंचे अनेक वेळा परावर्तन झाल्यामुळे अनेक प्रतिमा दिसतात.
* रस्त्याच्या कडेच्या फ्लेरोसेंट पेंटवर प्रकाश पडला की ते चमकतात, ते चटकन दिसतात आणि वाहनचालक सावध होतो...
